‘Onze fiets is onze vrijheid. Hij helpt ons letterlijk op weg in het leven.’ Voor de jonge Afghaanse vluchteling Mahmood (15) en zijn vader Mohammad Nabi (41) is de fiets niet alleen hun enige vervoermiddel, het is ook een onmisbaar hulpmiddel in hun nieuwe thuisland. In Herent helpt fietsatelier FietsJeVrij iedereen die dat wil op weg – vooral diegenen voor wie dat niet vanzelfsprekend is.
Het is een zomerse maandagavond en bijzonder druk in het atelier van FietsJeVrij. Op de kelderverdieping van het lokale dienstencentrum sleutelen enkele geëngageerde, handige Herentenaren aan fietsen in alle formaten en kleuren. Mama’s, papa’s en veel kinderen kijken toe of helpen een handje. Een mama trakteert iedereen op een zelfgemaakt exotisch gebakje uit haar geboorteland.
Dankbaar
Murat uit Turkije buigt zich samen met een vrijwilliger over de fiets van zijn zoon. ‘Hier zit het los’, zegt hij, naar een tandwiel wijzend. Na wat sleutelwerk is het euvel alweer hersteld en stapt de man met een brede glimlach en de fiets aan de hand het atelier uit. Het gaat er hartelijk aan toe, en overal zie je dankbare en blije gezichten. Ook initiatiefnemer Peter Verstraeten straalt. Hij heeft een grote liefde voor fietsen en fietstechniek en zet zich al jaren bij allerlei verenigingen in voor een warme en fietsvriendelijke samenleving. Peter startte FietsJeVrij op vanuit de Fietsersbond, en het initiatief kreeg al snel steun van de gemeente, het OCMW, Transitie Herent – een lokale beweging die zich inzet voor een duurzamere toekomst voor de gemeente – en een legertje vrijwilligers.
‘Na de inval van Rusland in Oekraïne had de Fietsersbond een actie op poten gezet om fietsen in te zamelen voor Oekraïense vluchtelingen. Met onze afdeling in Herent gingen we nog een stapje verder: we wilden alle vluchtelingen bereiken. En bij uitbreiding ook alle mensen voor wie het niet zo vanzelfsprekend is om te fietsen’, vertelt hij. ‘Wie om welke reden dan ook budgettaire problemen heeft, kan via het OCMW toestemming krijgen om een fiets bij ons te kopen. Dat zijn dan fietsen die we gekregen hebben van inwoners, of die door de politie in beslag zijn genomen of gevonden. Wij verkopen die voor amper vijftig euro, een degelijk fietsslot inbegrepen.’
Alles met de fiets
Mohammad Nabi en zijn zoon Mahmood buigen zich buiten aan het atelier in de avondzon over een fiets. Peter toont hen en enkele andere nieuwkomers hoe ze een fietswiel kunnen demonteren. Zo leren ze hoe ze thuis zelf kleine mankementen kunnen herstellen. Mohammad Nabi is nog maar drie maanden in ons land, Mahmood al tweeënhalf jaar en hij spreekt al vlot Nederlands. Vader en zoon vluchtten uit Afghanistan, waar het helemaal niet zo fietsvriendelijk is als in Herent.
‘Fietspaden waar je rustig en veilig rijdt, gescheiden van de auto’s. Met overal verkeerslichten, zelfs voor fietsers’, zegt Mohammad als we vragen wat hem aan het fietsen zette. ‘Het is hier zo goed geregeld. In Afghanistan heb je wel verkeerslichten in de hoofdstad Kaboel, maar daarbuiten kom je ze niet zo vaak tegen. De fiets is heel belangrijk voor ons. Een auto hebben we niet. In Afghanistan hadden we paarden, maar het is niet zo handig om met je paard naar de winkel te gaan. En een paard is hier heel duur.’ De fiets is hun vrijheid. ‘Om naar school te gaan, boodschappen te doen, mobiel te zijn, te sporten. We hebben geen grote koelkast, dus gaan we elke dag naar de winkel voor verse groenten en fruit. Met de fiets, natuurlijk.’
Leren fietsen
Ook voor Yordanos en Timnit veranderde de fiets hun leven. De twee vrouwen uit Eritrea leerden fietsen in Herent. ‘We organiseren wekelijkse fietslessen, elke zaterdagochtend in april, mei, juni, september en oktober’, zegt Peter. ‘Iedereen is welkom, maar het zijn meestal mensen met een migratieachtergrond die opdagen. Ze komen uit regio’s waar je niet van kinds af aan leert fietsen, zoals in ons land.’
De eerste voorzichtige fietspogingen doen ze op een aangepaste fiets, zonder pedalen en met een laag zadel. Een loopfiets op volwassenenmaat. Zo leren ze hun evenwicht vinden. Ze hebben ook instapfietsen aangekocht: heel degelijke en eenvoudige fietsen met een lage instap. Yordanos toont trots haar fietsvaardigheden. ‘Ik ben nu vijf jaar in België’, zegt ze in breekbaar Nederlands. ‘In Eritrea had ik geen fiets, we fietsen er niet zoveel als hier. Fietsen is moeilijk om te leren als je het nog nooit hebt gedaan. Ik was bang, ja. Nog altijd wel een beetje.’
Fiets op de groei
Enkele kinderen, allemaal met een andere herkomst, kijken toe als Yordanos voorzichtig voorbijfietst. En allemaal zijn ze hier met de fiets. ‘Want we nemen ook deel aan VeloKadee, een initiatief van vzw Velo uit Leuven’, vertelt Peter. ‘VeloKadee is een kinderfietsdeelproject met nieuwe kinderfietsen. Ouders met budgetproblemen kunnen voor 17 euro per jaar een fiets lenen op maat van hun kind. Is het kind de fiets ontgroeid, dan kunnen ze die inruilen voor een groter exemplaar. Het initiatief staat open voor iedereen, maar als je geen verhoogde tegemoetkoming hebt, kost het je 70 euro.’
En zo leren ze in Herent allemaal fietsen, jong en oud, van alle afkomsten. Want fietsen, dat verandert je leven, weten ze hier.
