Goed schakelen is belangrijk. In de eerste plaats voor jouw eigen fietscomfort. Maar ook om de slijtage van je aandrijfsysteem te verminderen. Het juiste versnellingsapparaat kiezen is een kwestie van persoonlijke voorkeur. Maar zoals bij zoveel onderdelen op een fiets is de juiste keuze heel sterk afhankelijk van het gebruik van je fiets.
Het schakelsysteem op een fiets is een complex maar cruciaal onderdeel voor een soepele en efficiënte rit. Bij fietsen voor recreatieve fietsers en pendelaars kan je globaal drie soorten versnellingsapparaten onderscheiden: de singlespeed of fixed-gearversnelling, de derailleurversnelleing en de naafversnelling. We leggen de verschillen, en de voor- en nadelen van elk systeem uit.
Singlespeed of fixed-gearversnelling
De naam singlespeed of fixed-gearversnelling zeg het al: je hebt maar één versnelling, een tandwiel dat gefixeerd zit op het achterwiel. Je hoeft dus niets te regelen, want je rijdt altijd met dezelfde weerstand. Voordeel is dat er nagenoeg niets kapot kan gaan, maar het systeem biedt ook weinig comfort. Voor de krachtoverbrenging is zowel een ketting als een riemaandrijving mogelijk.
Derailleurversnelling
Het tweede soort apparaat is de derailleurversnelling. Die zit op de buitenkant van je wiel. Je wisselt van versnelling door te schakelen met de bediening op je stuur. Als je schakelt, verplaatst de ketting zich van het ene naar het andere tandwiel. Dat gaat trapsgewijs, in hele kleine stapjes. Je schakelbereik of range – het verschil tussen de kleinst en grootst mogelijke versnelling – is ondermeer afhankelijk van het aantal tandwielen achteraan en vooraan. Met dit type versnellingsapparaat moet je blijven doortrappen tijdens het schakelen.
Naafversnelling
Apparaat nummer drie is de naafversnelling. Dit is een inwendig systeem dat op de de naaf van het achterwiel zit. Het versnellingsbereik is meestal kleiner dan bij de derailleurversnelling. Shimano is marktleider in dit soort versnellingen. Hun Nexus 3 is het eenvoudigste type en heeft drie, vijf, zeven of acht versnellingen. De Nexus 5 is robuuster en vind vind je enkel terug op e-bikes met krachtiger motoren. De Alfine ten slotte, is een upgrade van de Nexus met acht of elf versnellingen.
Met alle soorten naafversnelling kan je stilstaand schakelen. Ze zijn alle verkrijgbaar met de duurzame, slijtage- en onderhoudsarme riemaandrijving.
Traploze naafversnelling
Dan is er ook nog de traploze naafversnelling. Via een draaiknop aan het stuur verander je de cadans. Er zijn geen tussenstappen, wat betekent dat je puur op gevoel moet schakelen. Je draait aan de knop tot je in de meest comfortabele versnelling zit. Bij traploze naafversnellingen mag je bij het schakelen geen kracht op de pedalen tten tijdens het opschakelen.
Rohloff en Pinion
De Rohloff-naaf is een systeem dat de voordelen van derailleur en gewone versnellingsnaaf combineert. Het is duurzaam en onderhoudsvriendelijk en geschikt wie wat meer budget heeft en langere afstanden wil klimmen. De Rohloff zit in het achterwiel en heeft met zijn 14 versnellingen dezelfde range als een derailleurversnelling met 30 versnellingen.
Pinion is een buitenbeentje in het versnellingslandschap. Het is letterlijk een versnellingsbak op een fiets. Het apparaat bevindt zich op de trapas en is net als de Rohloff zeer sterk, onderhoudsarm en duurzaam. De range is nog net iets groter dan bij de Rohloff. Ook Pinion zit in de hogere prijscategorie.
Elektronische en (semi)automatische schakeling
Zowel de derailleur- en naafversnelling als de Pinion zijn ook beschikbaar met een elektronische of (semi)automatische schakeling. Dat scheelt al wat hoofdbrekens in het kiezen van de juiste versnelling. Vooral sportfietsen en speedpedelecs worden vaak met (semi)automatische versnellingsapparaten uitgerust. Stilaan vinden de electronische schakelingen ook hun weg naar de gewone (hybride) e-bikes.
Welk systeem moet je kiezen?
Wie van sportief schakelen houdt, zal meestal kiezen voor een derailleur. Ook als je vaak hogere regionen opzoekt in heuvelachtig terrein, is de derailleurversnelling aangewezen omwille van het brede schakelbereik. Wil je een slijtageslag liever vermijden, dan bieden Rohloff en Pinion in het hogere prijssegment een volwaardig alternatief met hun naafversnelling. De Alfine 11 is dat in iets mindere mate. Wie in het relatief vlakke Vlaanderen rijdt kan ook met de andere typen naafversnellingen overal geraken. Als je daarenboven in alle weersomstandigheden veel kilometers afmaalt dan maak je sowieso het beste de keuze voor de combinatie met de riemaandrijving.
Goed schakelen = minder slijtage
Correct schakelen maakt fietsen niet alleen een stuk comfortabeler, het zorgt er ook voor dat jouw tweewieler langer in goede conditie blijft. Door in een lage versnelling te vertrekken, zet je de aandrijving niet te veel onder spanning. Daardoor verslijt je fiets minder snel. Bij een e-bike vertrek je daarbij liefst ook met lagere motorondersteuning. Zo zal ook je batterijverbruik lager liggen. Wil je harder rijden, schakel je op, wil je trager rijden, schakel je terug. Op die manier zal je aandrijving minder snel slijtage vertonen.
